Na legalu, czyli X przykazań kulturalnego użytkownika

O tym, jak ważne jest przestrzeganie praw autorskich i korzystanie z legalnych źródeł wiedzą teoretycznie wszyscy użytkownicy Internetu. Fundacja Legalna Kultura do promowania tych idei zaangażowała aktorów, artystów i ludzi ze świata sztuki. Dzięki temu powstała kampania społeczna, w której głos zabrali m.in. Skubas, Organek, Magdalena Boczarska. Jak możemy w praktyce dołożyć swoją cegiełkę do bycia fair?

Po 1. Nie kradnij!

Brzmi banalnie, ale poza teorią bardzo często zapominamy, że pobieranie tzw. „piratów” i gromadzenie nielegalnych filmów na dysku swojego komputera to kradzież. To samo tyczy się publikowania w Internecie (na portalach społecznościowych, na blogach) i niepodanie źródła, autora cytatu – jest to bezprawnym wykorzystaniem cudzej własności intelektualnej.

Zasada nr 2.: uważność.

Tutaj chciałabym zwrócić uwagę na istotne, acz pomijane kwestie. Oglądanie materiałów wyłącznie online nie gwarantuje, że przestrzegamy praw twórców. Istotne przy korzystaniu np. z serwisu Youtube (czy podobnych) jest zwracanie uwagi na to, kto dane dzieło dodał i czy miał do tego prawo. Jeśli teledysk/ film udostępnia wytwórnia/ oficjalny kanał artysty, mamy pewność, że oglądamy materiał zgodnie z wolą autora.

3. Łamanie prawa.

Pamiętaj, że i Ciebie chroni prawo! Niezależnie czy komponujesz, piszesz czy nagrywasz – jeśli jesteś autorem wiesz jak ważne jest sygnowanie Twojej marki. Masz prawo żądać od administratora strony/ platformy by zaniechał udostępniania twojego wytworu, jeśli nie udzieliłeś na to zgody. Jeśli nadużycie okazało się dla Ciebie dotkliwe – masz podstawy do wytoczenia procesu sądowego.

4. Jak żyć?

Moje poszukiwania darmowych i legalnych baz materiałów filmowych/ książek przyniosły zaskakujące rezultaty. Przede wszystkim: da się! Czytadła w ilości dużej można znaleźć m.in. na http://wolnelektury.pl/ czy https://polona.pl/, która jest multimedialną kopalnią dobrodziejstw Biblioteki Narodowej. Do polecenia również http://ninateka.pl/, z nieocenionymi materiałami archiwalnymi i http://www.muzykotekaszkolna.pl/, której dodatkowym atutem jest profil edukacyjny.

5. ZAiKS: na straży porządku.

ZAiKS, tj. Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych. Powstał w marcu 1918 roku w Warszawie z inicjatywy autorów i twórców scenicznych, m.in. przez J. Tuwima, A. Słonimskiego. Główne cele statutowe działalności Stowarzyszenia to zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi, ich ochrona i propagowanie.

6. Tantiemy, czyli co?

Jedno z popularniejszych haseł w kategorii prawodawstwa ochrony własności intelektualnej to właśnie tantiem. Jest to forma wynagrodzenia dla twórców za możliwość wykorzystania ich dzieła, o ile z niej nie zrezygnowali na rzecz dozwolonego użytku.

7. Dura lex, sed lex

Kwestia regulacji prawnych w zakresie ochrony własności intelektualnej to w przypadku Polski Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Całość do przeczytania m.in. w Internetowym Systemie Aktów Prawnych.

8. Tworzę, więc jestem.

Każdy twórca ma prawo zarejestrować swój utwór (muzyczny/ filmowy itd.) i czerpać w przypadku jego rozpowszechniania profity. W zależności od prowadzonej działalności, można np. zgłosić się do Urzędu Patentowego czy zarejestrować swój utwór, od niedawna on-line.

9. Z ciekawostek.

Tatuaże także mogą być traktowane jako zindywidualizowany przejaw działalności artystycznej a tym samym mogą zostać chronione. Jeśli malunek na ciele faktycznie zawiera znamiona unikatowej pracy twórczej, a my jesteśmy jego „nośnikiem” możemy rozważyć wykupienie praw autorskich od tatuażysty. Jakkolwiek kuriozalnie to może brzmieć: w przypadku mocno wytatuowanych modeli, których jest to cechą charakterystyczną mogłoby się zdarzyć, że autor cielesnej ozdoby dopomni się o udział w zarobkach np. w kampanii reklamowej itp.

10. Mea cupla, mea culpa…

Skłamałabym pisząc, że od zawsze przestrzegam powyższych rad niczym kodeksu drogowego (choć i tu bywa różnie, ale ciii…). Niemniej w ramach mocnego postanowienia poprawy polecam uwrażliwienie się na kwestię praw autorskich.

Pamiętajcie: to ma znaczenie!